„W każdym społeczeństwie szkoła jest instytucją, która spełnia określone i regulowane społecznie funkcje zgodnie z przyjmowaną wizją człowieka wykształconego i odpowiadającą jej koncepcją kształcenia i wychowania, a także kierunkami przemian kulturowych i cywilizacyjnych. Wśród owych zmian mają współcześnie szczególne znaczenie: postęp naukowo-techniczny, eksplozja informacji, tempo przyrostu wiedzy, rozwój społeczeństwa informacyjnego, procesy globalizacji gospodarki i kultury, kryzys ekonomiczny (wyczerpywanie się surowców, dysproporcje rozwoju, bezrobocie i in.). kryzys kultury (kryzys wartości i norm. kryzys autorytetów itp.), nasilające się (szczególnie w Europie) procesy integracyjne (rozszerzanie Unii Europejskiej) i migracyjne, globalizacyjne.”[1]
Jeśli można mówić o niezwykłej dynamice upowszechnienia się jakiegoś pojęcia w publicystyce i literaturze naukowej, to niewątpliwie jest nim globalizacja. Jest słowem-kluczem do charakterystyki procesów zachodzących w niemal wszystkich dziedzinach życia społecznego, określa zjawiska trudne do jednoznacznego zdefiniowania czy opisania, wypiera takie, zdawać by się mogło ugruntowane pojęcia, jak internacjonalizacja, współzależności międzynarodowe, uniwersalizm. Jak twierdzi Zygmunt Bauman: „Nowoczesność uważała sama siebie za uniwersalną. Dziś zamiast tego myśli o sobie jako o czymś o zasięgu globalnym. Uniwersalność miała być rządami rozumu (...) Globalność przeciwnie, oznacza jedynie, że każdy, gdziekolwiek się znajdzie może żywić się hamburgerem od McDonaldsa i oglądać najnowszy zrobiony dla telewizji dramat dokumentalny”.[2]Przemiany współczesnego świata i próby scharakteryzowania szerokiego kontekstu procesów powiązanych ze zjawiskiem globalizacji, skłaniają do poszukiwania odpowiedzi na pytania o genezę i zakres pojęcia globalizacji. Termin „globalizacja”, należy do terminów obarczonych wieloznacznością i bywa w literaturze różnie interpretowany. Poniższe rozważania teoretyczne o tym, co denotuje i konotuje pojęcie globalizacji, stanowią próbę przybliżenia tego powszechnie stosowanego i niejednoznacznego terminu, poprzez dokonanie przeglądu najważniejszych definicji i zmierzanie do ustalenia niektórych najczęściej pojawiających się elementów znaczeń na określenie interesującego nas zjawiska globalizacji.
Problematyka globalizacji jako opisu wspólnego mianownika dla swoistości zachodzących w świecie procesów, znajduje się w polu zainteresowań różnych dyscyplin naukowych (filozofii, socjologii, politologii, kulturo-znawstwa, pedagogiki, ekonomii) od niedawna, nie ma więc utrwalonej i bogatej tradycji. Pierwszym artykułem socjologicznym, w którego tytule pojawiło się pojęcie „globalizacja”, był tekst R. Robertsona (1985), zatytułowany The Relativization of Societies: Modern Religion and Globalization.[3] Dopiero w latach dziewięćdziesiątych zauważamy - jak ujmuje to M. Waters -„globalizację posługiwania się tym pojęciem, które staje się wszechobecne” i może stanowić podstawową kategorię humanistycznego dyskursu, a jako termin mniej kontrowersyjny zastępuje pojęcie „postmodernizm” na określenie przemian współczesnego świata.[4] Termin ten stał się częścią „globalnej świadomości”, pojęciem ujmującym aspekty „globalne”. Chociaż przymiotnik „globalny” był w użyciu znacznie wcześniej (na określenie „światowego zasięgu” i „całości”), znamienna jest dla współczesnego empirycznego zainteresowania globalizacją koncentracja na opisie globalnych współzależności.
[1] A. Bogaj, S. M. Kwiatkowski (red.), Szkoła a rynek pracy, PWN, Warszawa 2006, s. 11
[2] W: G. Michałowska, Uniwersalizm, tożsamość i relatywizm kulturowy a globalizacja [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar, J. Simonides (red.), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Oficyna Wydawnicza Branta, Warszawa – Bydgoszcz 2004, s. 246
[3] R. Robertson, The Relativization of Societies: Modern Religion and Globalization [w:] T. Robbins, W. Shepherd, J. McBride (red.), Cults, Culture and the Law, Scholars Press, Chico 1985;
[4]M. Kempny, Globalizacja [w:] Encyklopedia socjologii, t.1, PWN, Warszawa 1998, s. 242
