Koszty kryzysów bankowych

Debata Północ-Południe
 

Ø Czy kraje biedne są wyzyskiwane? Czy stan obfitości w krajach rozwiniętych został osiągnięty do pewnego stopnia kosztem krajów rozwijających się?

Ø Jaka jest rola zagranicznego kapitału w rozwoju? Czy inwestowanie przez kraje rozwinięte w krajach rozwijających się jest korzystne, czy niekorzystne dla krajów biednych?

Ø Czy ceny w eksporcie krajów rozwijających się powinny być wyższe?

Ø Jaki powinien być zakres pomocy udzielanej przez kraje bogate krajom rozwijającym się?

Kryzys finansowy

Ø Kryzys finansowy obejmuje wszelkie formy niestabilności odnoszące się do systemu monetarnego i/lub finansowego.

Ø Najogólniej jest to nagłe załamanie zaufania do rządu/banku centralnego i systemu bankowego co do możliwości wywiązania się przez nie z podjętych zobowiązań (na danych warunkach). (Dąbrowski, 2002)

Ø Węższa definicja (szkoła monetarystyczna): systemowy kryzys bankowy polegający na utracie zdolności banków do wywiązywania się z ich zobowiązań. Prowadzi to do paniki, pogłębiającej kryzys.

 

Nieco historii ...

 

Wg danych IMF w l. 1980-1996 aż 130 krajów (czyli ok.  ¾ członków IMF) doświadczało „znaczących problemów sektora bankowego”. Były to kraje ze wszystkich regionów świata, zarówno rozwinięte, jak i rozwijające się.

Kryzysy bankowe mogą pociągać poważne koszty dla gospodarki. Np.. gdy bank upada lub grozi mu bankructwo i nie jest w stanie zwrócić swoim klientom ich depozytów (które są gwarantowane przez państwo) rząd albo wspiera bank pomocą finansową albo zwraca depozyty (do wielkości gwarantowanej) bezpośrednio klientom banku.

 

Bezpośrednie koszty kryzysów bankowych ponoszone przez rządy w l.80-tych (% PKB)

•      Argentyna (1980-82) – 57%

•      Chile (1981-83) – 42%

•      Urugwaj (1981-84) – 34%

•      Izrael (1977-83) – 33%

•      Hiszpania (1977-85) – 19%

•      Szwecja (1991) – 8%

•      Malezja (1985-88) – 6%

•      Norwegia (1987-89) – 5%

•      USA (1984-91) – 4% ale to było około 180mld USD

 

Rynki wschodzące

Ø Cechą wcześniejszych kryzysów finansowych było to iż miały one zazwyczaj lokalny charakter.

Ø W latach 90-tych i na początku tego wieku gospodarka światowa została dotknięta serią kryzysów finansowych. Bezpośrednio dotknęły one przede wszystkim kraje zaliczane do tzw. wschodzących rynków (emerging markets).

Ø Rynki wschodzące obejmują część krajów rozwijających się i niektóre kraje w okresie transformacji:Chiny, Hongkong, Indie, Indonezję, Malezję, Filipiny, Singapur, Koreę Południową. Tajwan, Tajlandię, Argentynę, Brazylię, Chile, Kolumbię, Meksyk, Wenezuelę, Egipt, Grecję, Izrael, RPA, Turcję, Czechy, Węgry, Rosję, Estonię, Słowację, Słowenię i Polskę.

Imperializm Teoria zależności Teoria zależnego rozwoju

Imperializm

 

Ø Pojęcie „imperializm” zrobiło oszołamiającą karierę na początku XX wieku jako określenie nowej fazy w rozwoju kapitalizmu (J.Hobson, W. Lenin, R. Luksemburg)

Ø Imperializm wg tych autorów to najwyższa faza rozwoju kapitalizmu, będąca próbą odpowiedzi na wahania cykliczne, kryzysy nadprodukcji i spadającą stopę zysku

Ø Strategia obronna ówczesnych rozwiniętych krajów miała polegać na ekspansji kolonialnej i podporządkowaniu sobie słabszych krajów

Ø Dawało to możliwość eksploatacji taniej siły roboczej, dostęp to zasobów surowcowych i rynków zbytu

Ø Świat stawał się areną walki kilku centrów kapitalistycznych i reszty zacofanych społeczeństw

 

Teoria zależności

Ø Koncepcja sformułowana na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych przez R. Prebischa, A. G. Franka i P. Barana.

Ø Zacofanie krajów rozwijających się jest spowodowane ich zależnością gospodarczą od krajów rozwiniętych.

Ø Zależność ta jest wynikiem zależności politycznej, w jakiej większość krajów rozwijających się znajdowała się w którymś z okresów swej historii.

Ø Metropolie kolonialne narzuciły większości krajów uzależnionych politycznie takie miejsce w  międzynarodowym podziale pracy, które odpowiadało ich interesom

 

Teoria zależnego rozwoju

Ø Wg tej koncepcji (E. Cardoso i E. Faletto) w określonych warunkach handel międzynarodowy odbywający się zgodnie z zasadą kosztów komparatywnych prowadzi do spadku dobrobytu kraju zwiększającego eksport.

Ø Jest tak wówczas, gdy wynikający ze zwiększenia podaży czynnika produkcji w danym kraju wzrost produkcji i eksportu określonego dobra pociąga za sobą spadek cen tego dobra na rynku światowym.

 

Zgodnie z tą koncepcją zjawisko to dotyczy przede wszystkim produkcji surowców, a więc artykułów eksportowanych przez kraje rozwijające się.

Teorie globalizacji w wymiarze ekonomicznym

Wokół paradygmatu

Ø Nauki społeczne, do których należą także nauki ekonomiczne, opierają się na pewnych ogólnych, podstawowych założeniach, określanych mianem paradygmatu, dotyczących rzeczywistości społecznej.

Ø Założenia te wpływają:

Ø Na identyfikowanie podstawowych problemów badawczych

Ø Na formułowanie celów badań

Ø Na pojmowanie zjawisk

Ø Determinują znaczenie jakie nadawane jest przez naukę samej rzeczywistości

 

Paradygmat w naukach społecznych

 

Ø Paradygmat ulega zmianie wraz ze zmianami rzeczywistości oraz stosownie do rozwoju wiedzy.

Ø Jednakże fundamentalne założenia poszczególnych nauk rzadko poddawane są analizie, badaniom, rzadko są też podważane.

Ø Dla nauk społecznych założenia są znacznie bardziej ważne niż zasady na których opierają się np. nauki przyrodnicze, ponieważ odnoszą się do zachowania ludzi, społeczeństw i instytucji.

Ø W przypadku nauk ekonomicznych obowiązujący paradygmat jest w znacznej mierze podstawą formułowania polityki ekonomicznej

 

W poszukiwaniu paradygmatu

Ø Ekonomiści i politycy gospodarczy mają tendencję do działania zgodnie z zasadami, jakie wyznają

Ø Czy istnieje paradygmat dostosowany do ujęcia i wyjaśnienia procesów globalizacji w sferze ekonomicznej?

Ø Niebezpieczeństwo ideologizacji dyskursu

Ø Brak wielkiej teorii

Ø Teorie średniego zasięgu odnoszące się do poszczególnych dziedzin lub wybranych aspektów działalności gospodarczej w warunkach globalizacji

Globalizacja a modernizacja

Sprzężenie zwrotne:

Ø Globalizacja w sferze ekonomicznej wymusza modernizację lokalnych systemów ekonomicznych i struktur społecznych;

Ø Globalizacja w sferze społecznej powoduje przyśpieszoną dyfuzję wzorów kultury, symboli, idei, informacji, wpływając na lokalne systemy wartości, normy i wierzenia;

Ø Z kolei modernizacja zwiększa podatność i umożliwia udział w procesach globalizacji.

 

Globalizacja a homogenizacja czy heterogenizacja

 

Występujący w warunkach globalizacji nieskrępowany przepływ produktów, usług, ludzi, informacji oraz dyfuzja wzorców zachowań prowadzą do rozpowszechniania się w różnych społeczeństwach cech podobnych i wspólnych oraz zanikania elementów różnicujących.

Proces ten może przybierać różne formy.

Ø Rozwoju pluralizmu kulturowego (wielokulturowości)

Ø Stopniowej homogenizacji czyli ujednolicania się społeczeństw wg jakiegoś wzorca (tygiel)

Ø Postępującej hybrydyzacji, czyli wymieszania i selektywnej asymilacji  różnych składników i cech kulturowych do kultur lokalnych (mozaika)

 

Homogenizacja

Ø Jest to metafora opisująca zjawisko globalnej dyfuzji jako asymetryczną relację opartą na zależności peryferii od centrum

Ø Peryferia imitują wzorce pochodzące z rdzenia globalizacji

Ø Proces ten prowadzi do dominacji jednych kultur nad innymi

Ø W konsekwencji prowadzi do uniformizacji wg jednolitych wzorców - westernizacji (faktycznie amerykanizacji) globalizującego się świata.

 

Hybrydyzacja

Ø Hybrydyzacja polega na selektywnym przejmowaniu idei i wzorców zachowań pozostających w globalnym obiegu;

Ø Ich przetwarzaniu i dostosowywaniu do lokalnych kultur;

Ø Wiąże się z wzajemnym przenikaniem kultur i ich wytworów.

W rezultacie utrwala się wielokulturowość a jednocześnie następuje wymieszanie elementów i cech kultur lokalnych, zarówno peryferiów, jak i rdzenia globalizacji.

Globalizacja a demokratyzacja

Fale demokratyzacji

Wg Huntingtona fala demokratyzacji to „grupa przejść od systemu niedemokratycznego do demokratycznego, która występuje w określonym czasie i która w tym samym okresie znacząco przewyższa liczbę przejść w przeciwnym kierunku”.

Wyróżnia on trzy fale demokratyzacji i dwie fale odwrotu od demokratyzacji.

Ø Pierwsza fala to lata 1828-1926, jest to pokłosie okresu Oświecenia i rewolucji francuskiej i amerykańskiej;

Ø Odwrót od pierwszej fali demokratyzacji nastąpił w latach dwudziestych XX w. i trwał do końca II wojny światowej, łączy się z dojściem do władzy i podbojami faszystów;

Trzecia fala demokratyzacji

 

Ø Druga fala demokratyzacji trwała od zakończenia II wojny, zaczęła wygasać na przełomie lat 50-60-tych i uległa stagnacji do początku l. 70-tych;

Ø Trzecia, obecna fala demokratyzacji rozpoczęła się w 1974 roku w Portugalii;

Ø Jej „przypływ” nastąpił wraz z rozpadem systemu komunistycznego na przełomie lat 80 i 90-tych, kiedy to34 kraje przeszły od autokratyzmu do demokracji (a tylko 4 w odwrotnym kierunku)

 

Bilans zamknięcia XX wieku

 

Ø Na początku XX w. było 25 państw kierujących się zasadami demokratycznymi (wg ówczesnych standardów), zamieszkałymi przez ponad 200 mln ludzi, co stanowiło 12,4% ówczesnej populacji świata;

Ø Na koniec XX w. wg Freedom House było 120 suwerennych państw demokratycznych, o łącznej populacji 3,5 mld ludzi; stanowiło to ponad 58% populacji świata.

Globalizacja a demokratyzacja

 

Ø Trzecia fala demokratyzacji zbiega się w czasie z trzecią falą globalizacji;

Ø Wszystkie państwa należące do centrum systemu światowego to państwa demokratyczne;

Ø Czy jest to zbieżność przypadkowa czy historyczny sukces cywilizacyjny, ekonomiczny, technologiczny, jaki stał się udziałem państw należących do rdzenia systemu światowego, jest uwarunkowany przez kombinację zasad demokratycznych i zasad wolnego rynku?

Jaki zagrożenia niesie globalizacja dla upowszechniania się i ugruntowywania demokratyzacji?