Ochrona interesów konsumentów ma już bardzo
długą tradycję. Początki jej dynamicznego rozwoju sięgają gwałtownych procesów
uprzemysłowienia, jakie nastąpiły w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy to właśnie
podjęto energiczne działania na rzecz m.in. prawnych rozwiązań, mających na
celu zabezpieczenie różnorodnych interesów konsumentów. Bardzo istotne
znaczenie w walce o prawa konsumentów miała społeczna presja, wywierana na
nieuczciwych producentów i usługodawców.
Pierwsza w świecie organizacja konsumencka -
Liga Konsumentów (Consumers League) powstała w Nowym Jorku w 1891 r.
Wystartowała ona od propagowania sklepów, które miały dogodne dla konsumentów
godziny pracy i odpowiednie warunki sanitarne.
Nowy bieg współczesnej ochronie konsumentów
nadał w 1962 r. John F. Kennedy[1], przedstawiając Kongresowi
Stanów Zjednoczonych projekt Ustawy o prawach konsumentów (Consumer Bill of
Rights). Ustawa ta określała najważniejsze prawa konsumenta:
> prawo
do bezpieczeństwa, stwarzające podstawy do ochrony przed oferowaniem produktów
niebezpiecznych dla zdrowia i życia;
> prawo
wyboru towarów i usług o odpowiadającej cenie i jakości;
> prawo
do rzetelnej informacji;
> prawo
do tego, by głos konsumenta był słyszany, co wymaga stworzenia odpowiednich
instytucji zapewniających możliwość formułowania postulatów, publicznego ich
wyrażania i uwzględniania w polityce gospodarczej i społecznej rządu;
> prawo
do środowiska naturalnego odpowiadającego wymaganiom ludzkiego organizmu i
wysokiej jakości życia.
Te uniwersalne zasady zostały podjęte przez
Międzynarodową Organizację Związków Konsumenckich (obecnie Consumers
International), promowane, rozwijane i wprowadzane w życie przez organizacje
członkowskie. Legły również u podstaw Wytycznych
Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie ochrony konsumentów, przyjętej
jednomyślnie w 1985 r.
Warto też przedstawić pokrótce najważniejsze
organizacje międzynarodowe specjalizujące się w problematyce konsumenckiej:
Consumers International (CI) to obecna nazwa
International Organization of Consumers Unions (Międzynarodowa Organizacja
Związków Konsumenckich) IOCU - organizacji powołanej w 1960 r. przez pięć
organizacji założycielskich. Jest to organizacja apolityczna, niedochodowa i
niezależna. Popiera międzynarodową współpracę organizacji konsumenckich w zakresie
informacji, edukacji, testowania produktów, usług itd. Koordynuje pracę i
pomaga w wymianie doświadczeń między grupami konsumenckimi całego świata,
skupia bowiem 210 organizacji konsumenckich z ponad 90 krajów. W ramach CI
funkcjonuje wiele grup roboczych zajmujących się najważniejszymi problemami
konsumenckimi, do których należą m.in.: zdrowie, niebezpieczne technologie,
transport powietrzny, żywność modyfikowana genetycznie itp. CI ma swoich
stałych przedstawicieli w wyspecjalizowanych agendach ONZ.
Bureau Europeen des Unions de Consommateurs
(BEUC) - Europejskie Biuro Związków Konsumenckich[2]
- powstało w 1962 r. i zrzesza organizacje konsumenckie krajów należących do
Unii Europejskiej (od maja 1999 r. również i polska Federacja Konsumentów jest
członkiem BEUC). Organizacja ta kładzie szczególny nacisk na problemy związane
z reklamą wprowadzającą w błąd, niekorzystnymi dla konsumentów klauzulami
umownymi, sprzedażą bezpośrednią, bezpieczeństwem zabawek, wypadkami
konsumenckimi, edukacją konsumencką itd., itd. Reprezentuje interesy
konsumentów w Konsumenckim Komitecie Konsultacyjnym Unii Europejskiej, w
Parlamencie Europejskim, a szczególnie w jego Komitecie ds. Rolnictwa i Ochrony
Środowiska oraz Komitecie ds. Zdrowia Publicznego i Ochrony Konsumentów.
Consumer Committee (CC) - Komitet Konsumencki -
powstał w wyniku licznych przekształceń Konsumenckiego Komitetu Konsultacyjnego
(Consultative Committee of Consumers - CCC)[3],
powołanego w 1973 r. Ma za zadanie reprezentowanie interesów konsumentów przed
Komisją Europejską oraz może być pytany o opinię we wszystkich, występujących
na poziomie Unii, problemach dotyczących konsumentów.
European Consumer Legislation Group (ECLG) -
Europejska Grupa Prawa Konsumenckiego - powstała w 1977 r, w Londynie. Tworzy ją
dwudziestu pięciu specjalistów prawa konsumenckiego, związanych bezpośrednio z
konsumenckimi organizacjami działającymi w krajach Unii Europejskiej. Celem jej
jest wzmacnianie związków między praktykami a teoretykami zajmującymi się
promocją praw konsumenckich. Publikowane przez Grupę opinie mają kluczowe
znaczenie dla ochrony konsumentów w Europie.
European Consumer Product Safety Association
(ECPSA) - Europejskie Stowarzyszenie ds. Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich
- zostało utworzone w odpowiedzi na potrzebę analizowania spraw związanych z
bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów. Popiera wzrost
poziomu wiedzy i doświadczeń ekspertów i instytucji mogących mieć wpływ na
bezpieczeństwo produktów. Próbuje pobudzać badania naukowe i programy
edukacyjne, a także uaktywniać rządy do działań na rzecz bezpiecznych produktów
i zapobiegania wypadkom konsumenckim.
OECD
Committee on Consumer Policy - Komisja ds. Polityki Konsumenckiej OECD -
jest koordynatorem polityki konsumenckiej we wszystkich krajach OECD. Ocenia
politykę konsumencką w różnych krajach oraz międzynarodowych i regionalnych
organizacji. Sprawdza i komentuje specyficzne aspekty polityki konsumenckiej,
ze szczególnym uwzględnieniem międzynarodowego handlu.
Jak wynika z powyższych informacji - ochrona konsumentów
- zarówno w formie instytucjonalnej, jak i ruchu konsumenckiego - ma w świecie
długą już tradycję.
[1] E.
Łetowska, Prawo umów konsumenckich, C.H. Beck, Warszawa, 1999. s. 9.
[2] M.
Dauses, M. Sturm, Prawne podstawy ochrony konsumenta na wewnętrznym rynku UE,
KPP/1997. z. 1
[3] M.
Dauses, M. Sturm, jw. s.36.
