Aksjologa ochrony konsumenta na świecie

[pierwszy podrozdział drugiego rozdziału pracy magisterskiej o OCHRONIE PRAW KONSUMENTA W WARUNKACH WSPÓŁCZESNEGO OBROTU GOSPODARCZEGO]

Ochrona interesów konsumentów ma już bardzo długą tradycję. Początki jej dynamicznego rozwoju sięgają gwałtownych procesów uprzemysłowienia, jakie nastąpiły w drugiej połowie XIX wieku. Wtedy to właśnie podjęto energiczne działania na rzecz m.in. prawnych rozwiązań, mających na celu zabezpieczenie różnorodnych interesów konsumentów. Bardzo istotne znaczenie w walce o prawa konsumentów miała społeczna presja, wywierana na nieuczciwych producentów i usługodawców.

Pierwsza w świecie organizacja konsumencka - Liga Konsumentów (Consumers League) powstała w Nowym Jorku w 1891 r. Wystartowała ona od propagowania sklepów, które miały dogodne dla konsumentów godziny pracy i odpowiednie warunki sanitarne.

Nowy bieg współczesnej ochronie konsumentów nadał w 1962 r. John F. Kennedy^[1], przedstawiając Kongresowi Stanów Zjednoczonych projekt Ustawy o prawach konsumentów (Consumer Bill of Rights). Ustawa ta określała najważniejsze prawa konsumenta:

>      prawo do bezpieczeństwa, stwarzające podstawy do ochrony przed oferowaniem produktów niebezpiecznych dla zdrowia i życia;

>      prawo wyboru towarów i usług o odpowiadającej cenie i jakości;

>      prawo do rzetelnej informacji;

>       prawo do tego, by głos konsumenta był słyszany, co wymaga stworzenia odpowiednich instytucji zapewniających możliwość formułowania postulatów, publicznego ich wyrażania i uwzględniania w polityce gospodarczej i społecznej rządu;

>       prawo do środowiska naturalnego odpowiadającego wymaganiom ludzkiego organizmu i wysokiej jakości życia.

Te uniwersalne zasady zostały podjęte przez Międzynarodową Organizację Związków Konsumenckich (obecnie Consumers International), promowane, rozwijane i wprowadzane w życie przez organizacje członkowskie. Legły również u podstaw Wytycznych Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie ochrony konsumentów, przyjętej jednomyślnie w 1985 r.

Warto też przedstawić pokrótce najważniejsze organizacje międzynarodowe specjalizujące się w problematyce konsumenckiej:

Consumers International (CI) to obecna nazwa International Organization of Consumers Unions (Międzynarodowa Organizacja Związków Konsumenckich) IOCU - organizacji powołanej w 1960 r. przez pięć organizacji założycielskich. Jest to organizacja apolityczna, niedochodowa i niezależna. Popiera międzynarodową współpracę organizacji konsumenckich w zakresie informacji, edukacji, testowania produktów, usług itd. Koordynuje pracę i pomaga w wymianie doświadczeń między grupami konsumenckimi całego świata, skupia bowiem 210 organizacji konsumenckich z ponad 90 krajów. W ramach CI funkcjonuje wiele grup roboczych zajmujących się najważniejszymi problemami konsumenckimi, do których należą m.in.: zdrowie, niebezpieczne technologie, transport powietrzny, żywność modyfikowana genetycznie itp. CI ma swoich stałych przedstawicieli w wyspecjalizowanych agendach ONZ.

Bureau Europeen des Unions de Consommateurs (BEUC) - Europejskie Biuro Związków Konsumenckich^[2] - powstało w 1962 r. i zrzesza organizacje konsumenckie krajów należących do Unii Europejskiej (od maja 1999 r. również i polska Federacja Konsumentów jest członkiem BEUC). Organizacja ta kładzie szczególny nacisk na problemy związane z reklamą wprowadzającą w błąd, niekorzystnymi dla konsumentów klauzulami umownymi, sprzedażą bezpośrednią, bezpieczeństwem zabawek, wypadkami konsumenckimi, edukacją konsumencką itd., itd. Reprezentuje interesy konsumentów w Konsumenckim Komitecie Konsultacyjnym Unii Europejskiej, w Parlamencie Europejskim, a szczególnie w jego Komitecie ds. Rolnictwa i Ochrony Środowiska oraz Komitecie ds. Zdrowia Publicznego i Ochrony Konsumentów.

Consumer Committee (CC) - Komitet Konsumencki - powstał w wyniku licznych przekształceń Konsumenckiego Komitetu Konsultacyjnego (Consultative Committee of Consumers - CCC)^[3], powołanego w 1973 r. Ma za zadanie reprezentowanie interesów konsumentów przed Komisją Europejską oraz może być pytany o opinię we wszystkich, występujących na poziomie Unii, problemach dotyczących konsumentów.

European Consumer Legislation Group (ECLG) - Europejska Grupa Prawa Konsumenckiego - powstała w 1977 r, w Londynie. Tworzy ją dwudziestu pięciu specjalistów prawa konsumenckiego, związanych bezpośrednio z konsumenckimi organizacjami działającymi w krajach Unii Europejskiej. Celem jej jest wzmacnianie związków między praktykami a teoretykami zajmującymi się promocją praw konsumenckich. Publikowane przez Grupę opinie mają kluczowe znaczenie dla ochrony konsumentów w Europie.

European Consumer Product Safety Association (ECPSA) - Europejskie Stowarzyszenie ds. Bezpieczeństwa Produktów Konsumenckich - zostało utworzone w odpowiedzi na potrzebę analizowania spraw związanych z bezpieczeństwem produktów przeznaczonych dla konsumentów. Popiera wzrost poziomu wiedzy i doświadczeń ekspertów i instytucji mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo produktów. Próbuje pobudzać badania naukowe i programy edukacyjne, a także uaktywniać rządy do działań na rzecz bezpiecznych produktów i zapobiegania wypadkom konsumenckim.

OECD Committee on Consumer Policy - Komisja ds. Polityki Konsumenckiej OECD - jest koordynatorem polityki konsumenckiej we wszystkich krajach OECD. Ocenia politykę konsumencką w różnych krajach oraz międzynarodowych i regionalnych organizacji. Sprawdza i komentuje specyficzne aspekty polityki konsumenckiej, ze szczególnym uwzględnieniem międzynarodowego handlu.

Jak wynika z powyższych informacji - ochrona konsumentów - zarówno w formie instytucjonalnej, jak i ruchu konsumenckiego - ma w świecie długą już tradycję.

---

^[1]   E. Łetowska, Prawo umów konsumenckich, C.H. Beck, Warszawa, 1999. s. 9.

^[2]   M. Dauses, M. Sturm, Prawne podstawy ochrony konsumenta na wewnętrznym rynku UE, KPP/1997. z. 1

^[3]   M. Dauses, M. Sturm, jw. s.36.