Koncepcja systemu światowego I. Wallersteina należy do grupy teorii kładących nacisk na ujednolicanie świata poć względem ekonomicznym, Zasadne jest jednak jej przywołanie, ponieważ czynniki ekonomiczne odgrywają niebagatelną rolę na przykład w przejmowaniu wzorców życia, norm.
Kwestia upodabniania się świata, z naciskiem na sferę ekonomiczną, podejmowana była na długo przed powstaniem teorii systemu światowego. Wątki te można znaleźć w teorii imperializmu J, A. Hobsona, W. Lenina oraz N, Bucharina, gdzie podkreślane jest znaczenie imperialistycznej ekspansji jako strategii kapitalizmu broniącego się przed upadkiem. W ramach tej obrony konieczne jest uzyskanie taniej siły roboczej, zdobycie tanich surowców oraz otwarcie nowych rynków dla nadwyżki dóbr (P, Sztompka, 1993 a; 2002)).
Podobna problematyka pojawiała się w teoriach zależności (A. G, Frank, F, Cadoso), w których wskazywano na istnienie silnych zależności ekonomicznych pomiędzy państwami słabymi i silnymi ekonomicznie. Teorie te zajmowały się głównie analizą sytuacji krajów Ameryki Południowej (R Sztompka 1993 a; 2002)
Najpełniejszą analizę związków istniejących pomiędzy państwami na przestrzeni wieków prezentuje jednak I. Waller- stein (A. Z. Kamiński, 1984; P. Sztompka, 1993 a, 2002; I. Vvallerstein, 1974). Jego zdaniem dzieje świata dadzą się opisać w kategoriach trzech stadiów. Pierwsze z nich to stadium „mini-systemu , Charakteryzowało się istnieniom wielu niezależnych małych całości, które miały jeden kulturowy szkielet oraz były samowystarczalne, Ten typ dominował w epoce myślistwa i zbieractwa, był kontynuowany w społecznościach rolniczych.
Nastanie trzeciego stadium było związane z powstaniem europejskiego kapitalizmu, zatem datowane jest na wiek XVI. Państwo ustępuje jako instytucja koordynująca i regulująca, staje się nią rynek (A. Z. Kamiński, 1984; P. Sztompka, 1993 a, 2002; I. Wallerstein, 1974). System kapitalistyczny posiada ogromną silę, pozwalającą mu na ekspansję. Z powodu wielkiej dynamiki i zdolności do ochrony obfitych dóbr jest bardzo atrakcyjny dla wielu kręgów' populacji. Rozporządza też silą i militarnymi zasobami, które pozwalają mu rozprzestrzeniać jego reguły. Rozwój transportu, militarnej technologii i szybkość komunikacji przyśpiesza przenikanie świata wszerz. Efektem tego jest nierówność i hierarchizacja społeczeństwa globalnego. To zróżnicowanie przebiega na trzech poziomach: rdzeń (centrum), peryferia i półperyferia. Rdzeń stanowią rozwinięte kraje Europy zachodniej, dysponujące dużym potencjałem ekonomicznym, mogące narzucać zasady krajom słabszym. Peryferia to biedne społeczeństwa tak zwanego trzeciego świata, w których występuje słabo wykwalifikowana i nisko opłacana siła robocza. Na ich terenie odbywa się produkcja dóbr nieprzetworzonych. Półperyferia natomiast stanowią poziom przejściowy między centrum a peryferiami. Dla istnienia całego systemu bardzo ważne jest występowanie wszystkich trzech poziomów7, ponieważ to właśnie istnienie peryferii i półperyferii sprzyja wzrostowa potęgi centrum. Tym sposobem układ taki ma gwarancję względnej stabilności, stanowi całość, jest w miarę jednolity - większość krajów świata można zaliczyć do któregoś poziomu.
