Utworzenie rynku wewnętrznego (jednolitego) Wspólnoty Europejskiej

Unia Europejska jest związkiem państw, który respektuje tożsamość narodową państw członkowskich, ich tradycję i kulturę. Unia Europejska to również gwarancja: demokracji  i praw człowieka, prywatnej własności i wolnego rynku. Najważniejsze zasady prowadzenia działalności usługowej w Unii Europejskiej zawarte są w Traktacie Rzymskim[1].

W Unii Europejskiej funkcjonuje rynek wewnętrzny oparty na czterech wolnościach[2]:

Ø Swoboda przepływu towarów – polega na dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm oraz przepisów, zniesieniu kontroli granicznych, harmonizacji i podatków.

Ø Swoboda przepływu kapitału – to między innymi dążenie do wspólnego rynku usług finansowych oraz liberalizacji obrotu papierami wartościowymi.

Ø Swoboda przepływu usług – polega na zliberalizowaniu usług finansowych, otwarciu rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli banków i ubezpieczeń.

Ø Swoboda przepływu osób – to przede wszystkim prawo dożycia, osiedlania się, do pracy oraz korzystania ze wszelkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terenie Unii Europejskiej, bez względu na obywatelstwo.

           Utworzenie tegoż rynku jednolitego jest projektem globalnym Unii integracji ekonomicznej, jaki kiedykolwiek podjęto. Wystarczyło siedem lat na przekształcenie dwunastu oddzielnych rynków państwowych w jeden rynek.

           Jedna z zasad rynku wewnętrznego jest zasada subsydiarności, na mocy której decyzje podejmowane są na szczeblu najbliższym obywatelowi.

           Jednolity rynek sprzyja ekspansji handlu między krajami członkowskimi Unii Europejskiej po zniesieniu przez nie barier handlowych[3]. Rynek jednolity to rynek wewnętrzny, a więc obszar bez granic wewnętrznych, na którym zgodnie z postanowieniami niniejszego traktatu zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i usług. Pierwszą istotną i pozytywną sprawą dla państw członkowskich jest przepływ towarów. Jeżeli mowa o towarze i granicy to mowa również o cłach, które stopniowo zostały zniesione do 1 lipca 1968 roku.

Wraz z zakazem wprowadzenia nowych ceł Art. 12 Traktatu o WE fakt ten miał istotne znaczenie dla postępów integracji (unia celna). Jeżeli chodzi o ograniczenia eksportowe, importowe i tranzytowe są one dopuszczalne przez Art. 36 Traktatu o WE. Są one uzasadnione względami moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin, ochronę narodowych dóbr kultury o wartości artystycznej, historycznej lub archeologicznej oraz ochrony własności przemysłowej i handlowej.

           Swobodny przepływ towarów wymaga również przekształcenia monopoli państwowych w charakterze handlowym tak  aby nie występowała żadna forma dyskryminacji odnośnie do warunków zbytu i zaopatrzenia pomiędzy obywatelami państw członkowskich.

           Wspólna polityka handlowa natomiast Art. 110 I kolejne Traktatu o WE oznacza kolejne stadium integracji w zakresie obrotu towarowego.

Wspólna taryfa celna w stosunkach z państwami trzecimi ma także istotne znaczenie wewnątrzwspólnotowe: towarami z państw trzecich można po ich ocleniu przy wwozie do Wspólnoty swobodnie obracać w jej obszarze celnym.

           Swobodny przepływ towarów mógłby zostać zakłócony poprzez podatkową dyskryminację zagranicznych produktów. Stąd też Art. 95 Traktatu o WE zawiera bezpośrednio stosowany zakaz nakładania na towary pochodzące z innych państw członkowskich bezpośrednich lub pośrednio na odpowiednie towary krajowe. Jednolity rynek nie jest jedynie synonimem podróży i polowania na dobrą okazję. Jedna z jego podstawowych zasad polega na oferowaniu pracownikom otrzymującym lub nie stałą pensję oraz stażystom prawa do pracy i zamieszkania w innym kraju członkowskim, nie tracąc swego prawa do świadczeń socjalnych.

Takie prawa mają również studenci, emeryci czy osoby mające dochody z innych niż praca źródeł. Kraje członkowskie przyjęły także w ramach jednolitego rynku szereg dyrektyw mających na celu zagwarantowanie pracownikom pewnego poziomu ochrony socjalnej. Zdrowie i bezpieczeństwo pracy stanowią jeden z tych socjalnych aspektów jednolitego rynku, w którym zanotowano największy postęp.

           Wszystkie kraje członkowskie, z wyjątkiem Wielkiej Brytanii, przyjęły w 1989 roku Europejską Kartę Fundamentalnych Praw Pracowniczych i zatwierdziły rozdział socjalny Traktatu z Maastricht o Unii Europejskiej. Chociaż w zakresie swobodnego przepływu osób wewnątrz Unii Europejskiej osiągnięto bardzo wiele, to jednak kontrola dokumentów tożsamości np. na lotniskach, przetrwała częściowo dlatego, iż rządy nie chcą, oby swobodny przepływ sprzyjał międzynarodowemu terroryzmowi, nielegalnej imigracji i handlu narkotykami.

           Jednolity rynek pozwala pewnej liczbie firm wykorzystywać korzyści skali i rozwijać produkcję wewnątrzunijną[4]. Swoboda podróżowania i prowadzenia interesów w całej Europie równie łatwo, jak w swoistym kraju jest dla obywatela najbardziej przekonywującym symbolem rzeczywistości jednolitego rynku i samej Unii Europejskiej.

           Jeżeli chodzi o usługi, to w Unii Europejskiej świadczenie tych usług miało słaby start – 1 stycznia 1993 roku, zliberalizowano jedynie usługi bankowe, jednolity rynek usług ubezpieczeniowych ujrzał światło dzienne 1 lipca 1993 roku, dyrektywa dotycząca uwolnienia usług inwestycyjnych weszła w życie 1 stycznia 1996roku. Od wiosny 1994 roku istnieje dyrektywa Unii Europejskiej gwarantująca oszczędzającym pierwszym inwestorom minimalnym poziom ochrony w zakresie bankructwa na skalę międzynarodową. Na mocy ustaw europejskich, przedsiębiorstwa oferujące usługi bankowe i finansowe mogą prowadzić swoją działalność na podstawie paszportu, wydawanego przez kompletne władze w ich krajach.

          Swobodny przepływ kapitałów został zrealizowany najwcześniej z czterech fundamentalnych swobód jednolitego rynku.

         Przyjęcie podstawowej dyrektywy znoszącej wszystkie kontrole kapitałów nastąpiło w 1998 roku. W ślad za nią wydano szereg dyrektyw dotyczących uwalniania usług bankowych i finansowych. Pozostaje jeszcze wdrożenie najważniejszej dyrektywy o oszczędnościach. Otwarcie jednolitego rynku jest początkiem, a nie końcem procesu. Wyzwaniem, które trzeba podjąć, jest dobre zarządzanie i udoskonalanie tego przedsięwzięcia.

---

[1] S. Miklaszewski, „Historyczne i ekonomiczne podstawy integracji krajów Unii Europejskiej”, Nowy Sącz 1999, s. 55

[2] Por. R. Rybiński 9red.), “Skutki integracji Polski z Unią Europejską”, Toruń 2000

[3] Z. Wysokińska, J. Witkowska, „Integracja europejska”, Warszawa 2004, s. 15

[4] Z. Wysokińska, J. Witkowska, „Integracja europejska”, Warszawa 2004, s. 15